De Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen (PGS) 15:2025, versie 1.0, vastgesteld op 16 januari 2025 door het Bestuurlijk Omgevingsberaad (BOb), is de richtlijn voor de opslag van verpakte gevaarlijke stoffen in Nederland. Deze richtlijn richt zich op brandveiligheid, arbeidsveiligheid en milieuveiligheid en stelt specifieke eisen aan de vakbekwaamheid en opleiding van personeel dat werkt met gevaarlijke stoffen. Dit artikel biedt een overzicht van de opleidingsverplichtingen zoals beschreven in PGS 15:2025, met een focus op de normatieve eisen en praktische toepassing.
1. Algemene context van opleidingsverplichtingen
PGS 15:2025 benadrukt dat bedrijven die gevaarlijke stoffen opslaan moeten zorgen voor een veilige werkomgeving. Dit omvat het waarborgen van voldoende kennis en kunde bij medewerkers om risico’s, zoals brand, explosies of blootstelling aan gevaarlijke stoffen, te minimaliseren. Opleidingen zijn essentieel om te voldoen aan de wettelijke kaders, zoals het Arbeidsomstandighedenbesluit en de Omgevingswet, en om te zorgen dat werknemers bekwaam zijn in het uitvoeren van hun taken. De richtlijn maakt onderscheid tussen algemene vakbekwaamheid en specifieke eisen voor deskundigen bij grotere opslaghoeveelheden.
2. Specifieke opleidingsverplichtingen in PGS 15:2025
De opleidingsverplichtingen in PGS 15:2025 zijn voornamelijk vastgelegd in de normatieve voorschriften, met name in voorschrift 3.14.1 en gerelateerde bepalingen. Hieronder een overzicht van de belangrijkste eisen:
a. Vakbekwaamheid bij opslag van meer dan 2.500 kg
Volgens voorschrift 3.14.1 moet bij opslagvoorzieningen waar meer dan 2.500 kg verpakte gevaarlijke stoffen worden opgeslagen, tijdens werkzaamheden met deze stoffen een door het bedrijf aangestelde deskundige aanwezig zijn in de inrichting. Deze deskundige moet:
- Vakbekwaam zijn, wat inhoudt dat hij/zij aantoonbare kennis heeft van de PGS 15-richtlijn, de eigenschappen van gevaarlijke stoffen (conform ADR-classificatie), en de veiligheidsvoorschriften.
- In staat zijn om toezicht te houden op de naleving van de PGS 15-voorschriften, zoals brandveiligheid, scheiding van stoffen en calamiteitenbeheersing.
- Beschikken over een specifieke opleiding of certificering die aansluit bij de risico’s van de opgeslagen stoffen. Dit kan bijvoorbeeld een cursus zijn zoals de “E-learning Cursus PGS 15” of een gelijkwaardige training door een erkende opleider.
De aanwezigheid van een deskundige is bedoeld om ervoor te zorgen dat werkzaamheden, zoals laden, lossen of interne verplaatsing van gevaarlijke stoffen, veilig worden uitgevoerd en dat eventuele incidenten snel en adequaat worden aangepakt.
b. Algemene vakbekwaamheid van alle betrokken medewerkers
Naast de eis voor een deskundige bij grotere opslaghoeveelheden, stelt PGS 15:2025 dat alle medewerkers die werken met of in de nabijheid van gevaarlijke stoffen voldoende moeten zijn opgeleid. Dit omvat:
Basiskennis van gevaarlijke stoffen: Medewerkers moeten bekend zijn met de gevaren van de stoffen waarmee ze werken, zoals ontvlambaarheid, toxiciteit of reactiviteit. Dit sluit aan bij de ADR- en CLP-classificaties.
- Veilig werken: Training in veiligheidsprocedures, zoals het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM), het scheiden van incompatibele stoffen en het omgaan met lekkages of brand.
- Calamiteitenbeheersing: Kennis van procedures bij incidenten, zoals evacuatie, brandbestrijding en het gebruik van blussystemen.
- Praktische toepassing van PGS 15: Werknemers moeten begrijpen hoe de voorschriften van PGS 15, zoals opslaglimieten, brandcompartimentering en etikettering, in de praktijk worden toegepast
Deze opleidingen moeten regelmatig worden geactualiseerd om aan te sluiten bij de meest recente versie van PGS 15 (in dit geval versie 2025) en de stand der techniek. Herhalingscursussen worden aanbevolen om de kennis up-to-date te houden.
c. Specifieke aandacht voor CMR-stoffen
Voor opslag van kankerverwekkende, mutagene of reprotoxische (CMR) stoffen gelden aanvullende eisen, zoals beschreven in het Arbeidsomstandighedenbesluit (hoofdstuk 4, afdeling 2). Werknemers die met deze stoffen werken, moeten extra training krijgen om blootstelling te minimaliseren en specifieke veiligheidsmaatregelen toe te passen, zoals ventilatie, containment en PBM.
3. Praktische invulling van opleidingsverplichtingen
Om aan de opleidingsverplichtingen te voldoen, kunnen bedrijven gebruikmaken van verschillende middelen:
Externe cursussen: Er zijn gespecialiseerde cursussen beschikbaar, zoals de “Cursus Gevaarlijke Stoffen in Opslag (PGS 15)” aangeboden door organisaties zoals Safetynet Nederland of Gevaarlijkestoffen.eu. Deze cursussen behandelen zowel PGS 15 als bredere onderwerpen zoals ADR, GHS-etikettering en brandbestrijding.
- Interne trainingen: Bedrijven kunnen interne opleidingsprogramma’s opzetten, mits deze voldoen aan de normatieve eisen van PGS 15 en worden gegeven door gekwalificeerde instructeurs.
- Certificering: Voor deskundigen wordt vaak een certificaat vereist, zoals het “Certificaat PGS 15”. Dit bewijst dat de medewerker vakbekwaam is en de richtlijn begrijpt.
- Digitale tools: PGS 15:2025 is ontworpen als een interactief webdocument. Opleidingen maken steeds vaker gebruik van digitale platforms en e-learningmodules om medewerkers te trainen in de toepassing van de richtlijn.
4. Toezicht en handhaving
De Nederlandse Arbeidsinspectie en veiligheidsregio’s gebruiken PGS 15:2025 als referentiekader bij het toezicht op de naleving van wettelijke verplichtingen, zoals de Seveso-richtlijn. Bij inspecties wordt gecontroleerd of medewerkers voldoende zijn opgeleid en vakbekwaam zijn en een deskundige aanwezig is bij opslag van meer dan 2.500 kg.
Niet-naleving kan leiden tot een eis tot naleving op grond van artikel 27 van de Arbeidsomstandighedenwet, met mogelijke boetes of operationele beperkingen als gevolg.
5. Aanpassingen in PGS 15:2025 ten opzichte van eerdere versies
PGS 15:2025 introduceert een risicobenadering en een interactieve structuur, wat ook invloed heeft op de opleidingsverplichtingen:
- Duidelijkere veiligheidsniveaus: In plaats van vier beschermingsniveaus zijn er nu vier veiligheidsniveaus (basisveiligheid, A, B, C) gebaseerd op stofeigenschappen en opgeslagen hoeveelheden. Opleidingen moeten deze nieuwe indeling behandelen.
- Interactieve toepassing: Trainingen moeten medewerkers leren om de digitale versie van PGS 15 te gebruiken, met snelle links naar scenario’s en maatregelen.
- Gelijkwaardigheidsbeginsel: Werknemers moeten begrijpen hoe gelijkwaardige maatregelen kunnen worden toegepast, zoals beschreven in hoofdstuk 8, zonder de veiligheid te compromitteren.
6. Aanbevelingen voor bedrijven
Om te voldoen aan de opleidingsverplichtingen van PGS 15:2025 adviseren we:
Inventariseer risico’s: Bepaal welke stoffen en hoeveelheden worden opgeslagen om de benodigde opleidingsniveaus vast te stellen.
- Stel een opleidingsplan op: Zorg voor een gestructureerd plan dat zowel nieuwe als bestaande medewerkers omvat, met regelmatige herhaling.
- Werk met erkende opleiders: Kies voor cursussen die de meest recente PGS 15-versie behandelen en erkend zijn door relevante instanties.
- Documenteer alles: Houd een register bij van gevolgde opleidingen en certificaten om aan te tonen dat aan de eisen is voldaan.
- Maak gebruik van de digitale PGS 15: Train medewerkers in het gebruik van de interactieve webversie om de richtlijn effectief toe te passen.
De opleidingsverplichtingen in PGS 15:2025 zijn gericht op het waarborgen van veiligheid bij de opslag van verpakte gevaarlijke stoffen. Bedrijven moeten zorgen voor algemene vakbekwaamheid van alle betrokken medewerkers en een specifieke deskundige bij opslag van meer dan 2.500 kg. Door middel van gerichte trainingen, zoals cursussen over PGS 15, ADR en calamiteitenbeheersing, kunnen bedrijven voldoen aan de normatieve eisen en risico’s minimaliseren. Met de overgang naar een risicobenadering en een interactieve structuur in PGS 15:2025 is het belangrijker dan ooit om opleidingen up-to-date en praktijkgericht te houden.
Voor meer informatie over PGS 15:2025, raadpleeg de officiële website van de Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen (publicatiereeksgevaarlijkestoffen.nl) of neem contact op met een erkende opleider